Značajni datumi iz istorije Jugoslavije

piše: REDAKCIJA Glasnika SKOJ-a

Kraljevina Jugoslavija je 25. marta 1941. godine pristuila Trojnom pakt. Zbog čega je 27. marta usledio masovni protest u Beogradu i državni udar. Grad je 6. i 7. aprila teško bombardovan od strane nemačke avijacije i ubijeno je na hiljade ljudi. Jugoslaviju su napale nemačke, italijanske, mađarske i bugarske snage. Beograd je okupiran 13. aprila, a sremska predgrađa su ušla u sastav Nezavisne Države Hrvatske, nacističke marionetske države.

Odmah po okupaciji Beograd je postao centar okupacione vlasti u Srbiji. U gradu su formirani logori, Banjica i Sajmište, kroz koje je prošlo oko 450.000 ljudi, a streljano je preko 70.000 zatvorenika. Tokom čitavog rata u Beogradu je postojao jak pokret otpora, koji je vršio sabotaže i diverzije, a nekoliko hiljada Beograđana je otišlo u partizanske odrede koji su dejstvovali u okolini Beograda. Beograd je 16. i 17. aprila 1944. godine, doživeo još jedno bombardovanje, savezničko, u kojem je poginulo oko 1.200 građana.
Borbe za oslobođenje grada su počele 13. i 14. oktobra, a grad je konačno oslobođen 20. oktobra 1944. Oslobodili su ga zajedničkim snagama, jedinice NOV Jugoslavije i Crvene armije, koja je dala nesebičnu pomoć.
Zbog heroizma svojih građana, kao i žrtava koje su podneli, grad Beograd je 20. oktobra 1974. godine odlikovan Ordenom narodnog heroja.

Komunisti su oslobodili Beograd!

Jubilej, 65 godina od oslobođenja Beograda od fašizma, država prvi put od 2000. godine pompezno obeležava, iako je buržoaska struktura vlasti u našoj prestonici. Razlog tome nije promena mišljena nove Vlade, već zbog toga što u Srbiju na taj dan dolazi predsednik Rusije. Beograd ne bi bio ni oslobođen tada da nije bilko Crvene armije čiji su vojnici položili svoje živote za glavni grad bivše Jugoslavije.
Buržoaske strukture vlasti su ukinule 20. oktobar kao Dan Beograda i ovaj datum se sada obeležava samo kao Dan oslobođenja grada. Građanske partije i buržoaski glasnogovornici na ovim prostorima su se podelili u dva tabora, kada je u pitanju ovaj značajan istorijski datum koji će uvek zlatnim slovima biti zapisan u analima slobodarskih težnji i oslobodilačke borbe naših naroda. Prvi, oni najreakcionarniji ili ignorišu 20. oktobar ili otovreno propagiraju da je tog dana Beograd, ne oslobođen, već okupiran od strane komunista. To je najobičnija laž i propaganda i svaki antifašistički i patriotski orijentisan Beograđanin zna da su tog dana partizanske jedinice i trupe Crvene Armije oslobodile grad od okupatora.
Ovakva nakaradna razmišljanja, uglavnom šire pristalice poražene četničke i monarhističke ideologije u Drugom svetskom ratu, koji na taj način pokušavaju da prikriju činjenicu da je takozvana „Jugoslovenska vojska u otadžbini” predvođena Dragoljubom Mihajlovićem umesto da vodi oslobodilačku borbe protiv okupatora, sarađivala sa nacistima u borbi protiv partizanskog pokreta koji se bespoštedno borio protiv zavojevača. Istu propagandu pokušavaju da sprovedu i pristalice ljotićevsko-nedićevskog rezonovanja, a svima nam je dobro poznato da se radi o strujama koje su bile otvoreno kvislinške i fašističke i koje su besramno služile interesima nacističkih okupatora i radile protiv interesa srpskog naroda čime su počinile neoprostivi čin izdaje.
Druga buržoaska struja podržava 20. oktobar kao dan oslobođenja od fašizma ali pokušava da prikrije najvažniju činjenicu, a to je da su Beograd oslobodili partizanski odredi i Crvena Armija i da je na čelu Narodnooslobodilačkog pokreta stajala slavna Komunistička partija Jugoslavije.
Zašto jedan deo buržoazije razmišlja na ovakav način, na koji je delimično razmišljala i vlast do 5.oktobra? Pod brojem jedan, zbog toga što treba sakriti činjenicu da su oslobodilačku borbu kako u Srbiji, tako i u čitavoj okupiranoj Kraljevini Jugoslaviji poveli partizani predvođeni komunistima. Pokušava se prikriti istorijska činjenica da su jedini pravi patrioti, u toku Drugog svetskog rata, na ovim prostorima bili komunisti koji su se stavili na čelo oslobodilačkog pokreta i naroda koji nije želeo da se preda drskom i surovom nacističkom okupatoru. Ovaj deo srpske buržoazije boli i činjenica da je u gotovo svim zemljama Evrope postojao, pored komunističkog, i buržoaski pokret otpora fašizmu, dok na našim prostorima to nije bio slučaj pošto su oslobodilačku borbu predvodili komunisti a oko njih su bili okupljeni svi iskreni i časni rodoljubi. Sa druge strane predstavnici buržoaskog "pokreta otpora" su sarađivali sa okupatorom, čak sprovodili zajedničke akcije sa nacistima, fašistima i ostalim đubretom protiv partizana i pri tome su terorisali narod, a neretko činili i stravične zločine. Svojatanjem 20. oktobra i njegovim više nego formalnim obeležavanjem, ovaj deo srpske buržoazije pokušava da sakrije takođe ono što je opštepoznato, a to je da 20. oktobar nije bio samo oslobođenje Beograda već i socijalistička revolucija posle koje je započela izgradnja boljeg i pravednijeg socijalističkog društva u kome više nije bilo eksploatacije radničke klase koja se bespoštedno sprovodila u Kraljevini Jugoslaviji, a sprovodi se i danas u Srbiji i Crnoj Gori, kao i u svim državama nastalim posle raspada SFRJ. Srpska buržoazija, svesno ili nesvesno, sasvim svejedno, zaboravlja činjenicu da su u oslobođenju Beograda učestvovali pripadnici svih jugoslovenskih naroda i nacionalnih manjina, koji su se drugarski, rame uz rame, borili za bolju budućnost i ravnopravnu zajednicu jugoslovenskih naroda koja je i stvorena 1945. godine a koju su na žalost, iskreno verujemo samo privremeno, uništili zapadni imperijalisti i njihovi domaći pomagači. Deo buržoazije koji obeležava 20. oktobar pokušava na taj način da stekne i političke poene kod boraca-veterana iz NOR i njihovih potomaka, ne bi li ih privukla na stranu kapitalističke ideologije.
Bilo kako bilo, iskreni antifašisti nikada neće zaboraviti istorijsku činjenicu da su Beograd i našu zemlju oslobodili partizani predvođeni komunistima uz nesebičnu bratsku pomoć Crvene Armije, vojske Prve zemlje socijalizma, slavnog Saveza Sovjetskih Socijalističkih Republika. Nikada neće, svi iskreni antifašisti i rodoljubi, zaboraviti i to da je oslobobodilačka borba bila istovremeno i socijalistička revolucija koja je uspešno trijumfovala i nakon koje je izgrađeno pravednije drušvo i bolja budućnost.
Nikada ne smemo zaboraviti pale borce za oslobođenje Beograda i moramo slediti njihov herojski primer kako se treba boriti protiv okupatora i tiranije. Razlog više je taj što se fašizam u raznim svojim oblicima povampirio i danas i pokušava da zatre sve što je progesivno i humano. Međutim, fašizam je već jednom poražen, najviše zahvaljujući komunistima i SSSR, a porazićemo ga opet na isti način na koji su to uradili naši očevi i dedovi.
SLAVA PALIM OSLOBODIOCIMA BEOGRADA! VAŠ HEROJSKI ČIN NIKADA NEĆE BITI ZABORAVLJEN!

Logori u Beogradu

Prvi logor u Beogradu formiran je 5. jula 1941. godine na Banjici u bivšoj kasarni 18. pešadijskog puka. Upravnik logora bio je zloglasni Svetozar Vujković, nekadašnji agent u Upravi grada Beograda. Logor je funkcionisao do početka oktobra 1944. godine. Za tri i po godine postojanja kroz njega je prošlo oko 250.000 ljudi, a ubijeno je preko 30.000.
Na levoj obali Save, na nekadašnjem Sajmištu, Nemci su oktobra 1941. godine, formirali poseban logor, namenjen Jevrejima. Kasnije su pored Jevreja, u logoru bili zatočeni i taoci, antifašisti, pristalice NOP-a. Logor je postojao sve do jula 1944. godine, kada je rasformiran, jer je bio oštećen prilikom savezničkog bombardovanja. Kroz logor je prošlo oko 200.000 ljudi, od čega je ubijeno preko 40.000.

Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu

Grobnica narodnih herojaGrobnica narodnih heroja na Kalemegdanu, nalazi se u produžetku Velikog savskog šetališta, pod samim bedemom Beogradske tvrđave.
Izgrađena je 1948. godine. Posmrtni ostaci Ive Lole Ribara (1916-1943) i Ivana Milutinovića (1901-1944), preneseni su 27. marta 1948. godine. Posmrtni ostaci Đura Đakovića (1886-1929) preneseni su, na dvadesetogodišnjicu njegove smrti 29. aprila 1949. godine. Moša Pijade (1890-1957) je ovde sahranjen marta 1957. godine.
Poprsja Ive Lole Ribara, Ivana Milutinovića i Đura Đakovića izradio je 1949. godine akademski slikar i vajar iz Beograda, Stevan Bodnarov, a poprsje Moše Pijade akademski vajar iz Beograda, Slavoljub Vava Stanković, 1959. godine.
Grobnica narodnih heroja utvrđena je za spomenik kulture odlukom Skupštine grada Beograda iz 1983. godine.

Po zavrsetku rata, prije pocetka planske izgradnje socijalisticke zemlje jedan od prvih investicionih poduhvata bila je izgradnja pruge Brcko – Banovici. Za izgradnju zemlje trebalo je osigurati solidnu bazu sirovina. Velike naslage banovickog visokokaloricnog uglja imale su pogodnu mogucnost eksploatacije. To je postaklo najvise rukovodece organe nase privrede da pocetkom 1946. godine pristupi izgradnji pruge u toku te godine. Isplanirano je da ona bude zavrsena za 7 mjeseci.

Pripreme za gradnju pruge pocele su 01.04. I taj dan se uzeo kao Dan ORA (Omladinskih radnih akcija), a 01.05. te godine pocela je izgradnja pruge . duge 92 km.

Do pocetka izgradnje pruge obnavljano je ono sto je razporeno u ratu. O pokretanju izgradnje vecih objekata nije bilo nagovjestaja. Inicijativu o pokretanju ove akcije pokrenulo je inicijativu USAOJ-a. na osnovu nje odluceno je da prvence izgradnje socijalisticke Jugoslavije bude pruga Brcko – Banovici.

“Tako je iz nasih sitnijih i krupnijih obaveza nikla nasa velika obaveza, nas ponos – gradnja omladinske pruge Brcko – Banovici”, pisali su delegati III kongresa omladine Jugoslavije.

Odgovorni poslovi i zadaci stajali su pred organizacijama narodne omladine. Trebalo je formirati I poslati radne brigade na prvu omladinsku radnu akciju. Iako je omladinska organizacija imala iskustva u organizovanju akcija, ovakav poduhvat bio je nov I nepoznat. Pored toga nedostajala je oprema: odijela. Obuca, cebad, hartija i knjige.

24.04. stigle su prve radne brigade. Za rad na pruzi bile su pripremljene 51 brigada. Kad su stigle na trasu brigade su bile bez dovoljno alata, materijala I skoro bez ikakve mehanizacije. Izgradnja pruge zapoceta je 01.05.1946. godine. Pruga je izgradjena do 07.11. U izgradnji je ucestvovalo 62 268 omladinki I omladinaca iz svih krajeva nase domovine. Na izgradnji pruge ucestvovalo je oko 2000 omladinki I omladinaca iz inostranstva.

U toku izgradnje pruge iskopano je oko 1 361 680 m3 zemlje I 134 460 m3 kamena, izgradjena su 2 tunela u duzini od 667 m I 22 mosta ukupne duzine 455 m.

Tito je prvi put posjetio Banovice 26.09.1946. godine. Tom prilikom Tito je rekao:

“Ovdje se kuju novi ljudi. Ovdje se kuju i prekaljuju i izlaze iz rada novi ljudi sa novim pojmovima o radu. Stvara se jedan radni kolektiv koji se ponosi svojim radom, ono sto on stvara svojim sopstvenim rukama… Kad kroz nekoliko godina budemo mogli da pogledamo unatrag na predjeni put, mi cemo zaista s ponosom moci da kazemo da smo taj put - iako je bio trnovit, tezak I prepun svih mogucih zapreka – savladali blagodareci samo tome sto se nismo bojali nikakvih teskoca, sto smo duboko vjerovali u nasu pobjedu u izgradnji”

Tito se obratio omladini rijecima:

“Borba za pobjedu u obnovi zemlje, u savladjivanju privrednih teskoca, sastavni dio je ove velike borbe na bojnom polju u kojoj su ginule desetine hiljada omladinaca I omladinki…”

Dvadeset godina kasnije nakon prve posjete Tito je posjetio Banovice. U svom govoru 18.11.1966. godine drug Tito je rekao:
“danas kad sam posjetio Banovice na mjestima gdje su nekada bile barake u kojima je bila smjestena omladina, video sam impozantne nove zgrade, i stambene i upravne.
Vidio sam koliko su mnogo ucinili rudari, radni ljudi ovog basena. Obezbjedjujuci nasoj zemlji, nasim narodima gorivo za zimu oni su ujedno izgradjivali novi rudarski grad. U tom gradu danas, gdje su nekada bili polupismeni ljudi, mlade generacije imaju sve uslove da se skoluju i svestrano osposobljavaju kao svjesni graditelji socijalizma i nase socijalisticke zemlje.”